PH 4½-3½ Staande lamp van Louis Poulsen

Formaat en gewicht: Breedte x hoogte x lengte (mm) 450 x 1250 x 450, 15,6 kg

Lichtbron: 1x100W E27

Materiaal: schermen in mondgeblazen wit opaalglas, topplaat en behuizing in hoogglans verchroomd messing en staal. Snoerlengte: 3,3 m. Schakelaar: op het snoer. Snoertype: zwarte kunststof met stekker.

Het verhaal: De PH 4½/3½ Glas Staande lamp maakt deel uit van de PH 3-schermenfamilie, en het principe achter de PH 3-schermenarmatuur werd in enkele hectische maanden in de winter van 1925-26 ontwikkeld voor een grote expositiehal in Kopenhagen, genaamd “Forum”. Dit is wat PH in 1926 zei over zijn nieuwe armatuur: “De echte innovatie van de PH-armatuur is dat het verlichting biedt die zowel schitteringsvrij als zuinig is. Het is niet zo moeilijk om schitteringsvrij licht (indirect en sterk afgeschermd licht) te creëren wanneer een deel van de lichtopbrengst verloren mag gaan, en het is ook niet moeilijk om armaturen te maken met een hoog rendement als je voorbijgaat aan het feit dat deze zeer irritant zijn aan de ogen (sterk spiegelende reflectie, enz.). Het is echter een kunst om verlichting zowel zuinig als schitteringsvrij te maken.” Voordat de 3-schermenarmatuur werd ontwikkeld, hadden Poul Henningsen en Louis Poulsen samengewerkt bij het ontwerpen van de armaturen voor het Deense paviljoen tijdens de wereldtentoonstelling van 1925 in Parijs. Toen Poul Henningsen de armaturen voor de wereldtentoonstelling ontwierp had hij al gespeeld met het idee dat een logaritmische spiraal wel eens een geschikte basis zou kunnen zijn voor een nieuwe schermstructuur. De combinatie van diffuse reflectie en een logaritmische schermcurve bood PH tevens de mogelijkheid om de schittering en afscherming van de armatuur te regelen, aangezien elk scherm de hoeveelheid uitgestraalde licht gelijkmatig zou verminderen op basis van de afstand van het scherm tot de lichtbron. De overgangen in lichtsterkte van scherm tot scherm zouden tevens een harmonisch effect geven. De relatieve afmetingen van de schermen en hun plaatsing werd bepaald door de vereiste om de schittering te verminderen – de verdeling van het licht over de schermen en de eisen ten aanzien van lichtdistributie – op basis van enkele verbluffend simpele principes. Vanaf het begin was het duidelijk dat het concept bijzonder flexibel was. Het was niet alleen mogelijk om de schermen in veel verschillende maten te maken, maar ook met verschillende onderkanten – een wit gelakt oppervlak of een verzilverd of verguld oppervlak. Deze verschillende onderkanten dienden om uiteenlopende lichteigenschappen te bereiken. PH voorzag dat men in een restaurant behoefte zou hebben aan warm en gezellig licht en in dat geval een verguld oppervlak wenselijk zou zijn, terwijl het witgelakte oppervlak zeer geschikt zou zijn in een ziekenhuis of een tandartspraktijk. De eerste armaturen werden allemaal gemaakt met metalen schermen, maar PH wilde ook een variant maken met een lichtspreidingscurve met minder naar beneden gericht licht. Dit resulteerde in schermen van opaalglas met een gezandstraalde onderkant. De glazen schermen lieten 12% van het licht door en droegen bij aan de algehele verlichting van de ruimte terwijl het grootste deel van het licht nog steeds naar buiten en naar beneden werd gericht via de gematteerde onderkanten van de schermen. Het principe van de gematteerde metalen schermen was ook van toepassing op dit nieuwe schermmateriaal. De PH-armaturen werden ontworpen als een doordacht verlichtingssysteem waarbij de grootte van de schermen, het materiaal en de oppervlakken onderling konden worden gecombineerd afhankelijk van het type opdracht. Bij elk bovenscherm was een bijpassende set van tussen- en onderschermen beschikbaar, zodat de schermen een onderlinge verhouding van ongeveer 3:2:1 hadden. Eén van de allereerste basismodellen was een PH 5/5. Het eerste cijfer in de breuk geeft bij benadering de diameter van het bovenscherm aan, terwijl het cijfer achter de schuine streep aangeeft dat de tussen- en onderschermen “afstammen” van het betreffende bovenscherm. Dit houdt in dat de 5/5 een bovenscherm met een diameter van 50 cm, een tussenscherm met een diameter van 31 cm en een onderscherm met een diameter van 16,5 cm had. Deze combinatie voldeed goed wanneer de armatuur hoog werd opgehangen, maar wanneer de hanglampen lager hingen was het beter om een groot bovenscherm te combineren met kleinere tussen- en onderschermen. Zo kwamen de PH 2/1 en 3/2 tot stand. Het PH 3-schermensysteem ontstond aanvankelijk als een hanglamp space oplossing, maar ontwikkelde zich al snel tot andere typen armaturen voor tafels, vloeren, wanden en een groot aantal diverse kroonluchters. Door toepassing van diverse maten, materialen, oppervlakken, kleuren en lichtbronnen zijn in de loop der jaren meer dan duizend varianten ontwikkeld.

De designer: Poul Henningsen werd geboren in Kopenhagen als zoon van de beroemde Deense actrice Agnes Henningsen. Hij heeft nooit een opleiding tot architect afgerond, maar studeerde van 1911 tot 1914 aan de technische school van Frederiksberg in Denemarken, en vervolgens tussen 1914 en 1917 aan de technische hogeschool van Kopenhagen. Hij begon zijn loopbaan in de traditionele, functionalistische architectuur, maar zijn belangstelling verschoof in de loop van de jaren naar verlichting, wat hem ook de grootste bekendheid opleverde.